Informacje podstawowe:
- Powierzchnia: 1 211 ha
- Liczba mieszkańców: 758 (stan na 11.07.2024)
- Sołtys: Beata Konieczko-Rudnicka, tel. 691 373 369
- Samorządowy koordynator wsi: Magdalena Kaczmarek, tel. 74
- Opiekun świetlicy: Beata Radzewicz
- Koło Gospodyń Wiejskich: przewodnicząca Mariola Kozak
- Zespół Ludowy "Marzenie" Gminy Kłodzko: liderka Zdzisława Gębska
- Filia Biblioteki Publicznej: Magdalena Berestecka, tel.
- Ochotnicza Straż Pożarna: prezes Tomasz Wojtal
- Parafia rzymsko-katolicka pw. św. Marcina: Bartłomiej Łuczak
- Ochotnicza Straż Pożarna: Prezes Tomasz Wojtal
Coroczna impreza plenerowa: "Lato na Ludowo" (ostatnia niedziela lipca)
Wieźa średniowecznego rycerza
Historia Żelazna okiem Marka Perzyńskiego
Średniowieczni władcy Śląska, obawiając się nadmiernych wpływów feudałów, nie zezwalali im na wznoszenie zamków obronnych. Regulowało to tzw. regale książęce. Ale jak to zwykle bywa, i ten zakaz starano się obejść. Tak powstały średniowieczne wieże mieszkalne – budowle, które zamkami nie były, a jednak spełniały funkcje obronne. Na Śląsku zachowało się ich już tylko kilkanaście. Na ziemi kłodzkiej wolnostojąca stoi jedynie w Żelaźnie.
Wieżę tę wybudowała najprawdopodobniej pod koniec XIV wieku rodzina Rückerów – wójtów z Bystrzycy, która w Żelaźnie posiadała wolne sołectwo. Częściowo przebudowano ją w 1689 roku – powstał wtedy nowy portal. Około 1727 roku dokonano podziału wnętrza i wybito nowe otwory okienne. W 1966 roku, czyli całkiem niedawno, przeprowadzono rekonstrukcję dachu wieży i położono nowe tynki. Wieża zachowała jednak swój gotycki charakter. Wzniesiona jest z kamienia, na rzucie prostokąta. Liczy cztery kondygnacje, a każda podzielona jest na dwa pomieszczenia. W murze zachowały się strzelnice szczelinowe i ślady wykusza mieszczącego latrynę.
Wieże takie miały charakter dworów. Łączyły bowiem w sobie nie tylko funkcje mieszkalne i obronne, ale pełniły również rolę centralnego ośrodka majątku ziemskiego właściciela. Najprawdopodobniej otoczone były prostymi fortyfikacjami: fosą, drewnianym wałem lub częstokołem. Parter zajmowały pomieszczenia gospodarcze (w tym stajnie), wyżej znajdowało się mieszkanie, a jeszcze wyżej – duża izba, mogąca pełnić funkcje paradne. W razie zagrożenia można było zdemontować schody, które prowadziły do pomieszczeń mieszkalnych na górze. W innych założeniach schody mieściły się na zewnątrz budynku, ulokowane w dobudowanej do wieży murowanej wieżyczce. Od połowy XIII wieku do końca XV wieku na Śląsku było około 40 takich wież. Do tej pory przetrwało kilkanaście, z tym, że wolnostojących jest zaledwie kilka, a na ziemi kłodzkiej – jedynie w Żelaźnie. Wieża w pobliskich Ołdrzychowicach Kłodzkich weszła w skład pałacu, a w Trzebieszowicach jest częścią Czerwonego Dworu. W Starej Łomnicy (gmina Bystrzyca Kłodzka) wieża jest połączona z zabudowaniami gospodarczymi przynależnymi do dworu.
Wieża w Żelaźnie widoczna jest dobrze nawet z drogi Kłodzko - Lądek-Zdrój. Posadowiona jest na wzgórku, naprzeciwko kościoła św. Marcina. Również on pierwotnie posiadał założenie obronne – świadczyłby o tym jego mur zewnętrzny. Po wewnętrznej stronie muru znajduje się zadaszony krużganek, w ścianę którego wmurowano ogromny zespół (około stu) płyt nagrobnych z XVIII i XIX wieku. Do gotycko-barokowego kościoła prowadzą dwa gotyckie portale. Wewnątrz zachowały się m.in. piękna, polichromowana drewniana rokokowa ambona z 1777 roku z herbami fundatora – Józefa von Nussdorfer i rodu von Haugwitz (dzieło Michała Ignacego Klahra), gotyckie kamienne sakramentarium i figura Pięknej Madonny na półksiężycu, trzymająca wyjątkowo długie berło i Dzieciątko. Sprawia ona niemało kłopotów badaczom, którzy w jednych źródłach podają, że powstała ok. 1560 roku, a w innych, że ok. 1480-90 r. Jej obecność spowodowała, że kościół w Żelaźnie uznawano za pielgrzymkowy.
Na podstawie „Przewodnika dla dociekliwych. Gminy Kłodzko skarby i osobliwości" M. Perzyńskiego.
.jpg)
