Podstawowe informacje o Żelaźnie
- Powierzchnia: 1 211 ha
- Liczba mieszkańców: 754 (stan na 31.12.2024)
- Sołtys: Beata Konieczko-Rudnicka, tel. +48 691 373 369
- Samorządowy koordynator wsi: Magdalena Kaczmarek, tel. +48 74
- Filia Biblioteki Publicznej: Magdalena Berestecka, tel.
- Niepubliczna Szkoła Podstawowa i Przedszkole: dyrek Agata Kulczak, tel.
- Koło Gospodyń Wiejskich: przewodnicząca Mariola Kozak
- Zespół Ludowy "Marzenie" Gminy Kłodzko: liderka Zdzisława Gębska
- Ochotnicza Straż Pożarna: prezes Tomasz Wojtal
- Parafia rzymsko-katolicka pw. św. Marcina: Bartłomiej Łuczak
Cykliczne imprezy
- Lato na Ludowo (ostatnia niedziela lipca)
Miejsca i obiekty warte zobaczenia - odwiedzenia
- Kościół pw. św. Marcina z poł. XV w. przebudowany w stylu barokowym
- Eklektyczny dwóch Munchausenów z 2. poł. XIX w.
- Zespół pałacowy z XVIII w.
- Wieża mieszkalna z kon. XIV w stylu gotyckim
Z historii Żelazna... Wieźa średniowecznego rycerza
Średniowieczni władcy Śląska, obawiając się nadmiernych wpływów feudałów, nie zezwalali im na wznoszenie zamków obronnych. Regulowało to tzw. regale książęce. Ale jak to zwykle bywa, i ten zakaz starano się obejść. Tak powstały średniowieczne wieże mieszkalne – budowle, które zamkami nie były, a jednak spełniały funkcje obronne. Na Śląsku zachowało się ich już tylko kilkanaście. Na ziemi kłodzkiej wolnostojąca stoi jedynie w Żelaźnie.
Wieżę tę wybudowała najprawdopodobniej pod koniec XIV wieku rodzina Rückerów – wójtów z Bystrzycy, która w Żelaźnie posiadała wolne sołectwo. Częściowo przebudowano ją w 1689 roku – powstał wtedy nowy portal. Około 1727 roku dokonano podziału wnętrza i wybito nowe otwory okienne. W 1966 roku, czyli całkiem niedawno, przeprowadzono rekonstrukcję dachu wieży i położono nowe tynki. Wieża zachowała jednak swój gotycki charakter. Wzniesiona jest z kamienia, na rzucie prostokąta. Liczy cztery kondygnacje, a każda podzielona jest na dwa pomieszczenia. W murze zachowały się strzelnice szczelinowe i ślady wykusza mieszczącego latrynę.
Wieże takie miały charakter dworów. Łączyły bowiem w sobie nie tylko funkcje mieszkalne i obronne, ale pełniły również rolę centralnego ośrodka majątku ziemskiego właściciela. Najprawdopodobniej otoczone były prostymi fortyfikacjami: fosą, drewnianym wałem lub częstokołem. Parter zajmowały pomieszczenia gospodarcze (w tym stajnie), wyżej znajdowało się mieszkanie, a jeszcze wyżej – duża izba, mogąca pełnić funkcje paradne. W razie zagrożenia można było zdemontować schody, które prowadziły do pomieszczeń mieszkalnych na górze. W innych założeniach schody mieściły się na zewnątrz budynku, ulokowane w dobudowanej do wieży murowanej wieżyczce. Od połowy XIII wieku do końca XV wieku na Śląsku było około 40 takich wież. Do tej pory przetrwało kilkanaście, z tym, że wolnostojących jest zaledwie kilka, a na ziemi kłodzkiej – jedynie w Żelaźnie. Wieża w pobliskich Ołdrzychowicach Kłodzkich weszła w skład pałacu, a w Trzebieszowicach jest częścią Czerwonego Dworu. W Starej Łomnicy (gmina Bystrzyca Kłodzka) wieża jest połączona z zabudowaniami gospodarczymi przynależnymi do dworu.
Wieża w Żelaźnie widoczna jest dobrze nawet z drogi Kłodzko - Lądek-Zdrój. Posadowiona jest na wzgórku, naprzeciwko kościoła św. Marcina. Również on pierwotnie posiadał założenie obronne – świadczyłby o tym jego mur zewnętrzny. Po wewnętrznej stronie muru znajduje się zadaszony krużganek, w ścianę którego wmurowano ogromny zespół (około stu) płyt nagrobnych z XVIII i XIX wieku. Do gotycko-barokowego kościoła prowadzą dwa gotyckie portale. Wewnątrz zachowały się m.in. piękna, polichromowana drewniana rokokowa ambona z 1777 roku z herbami fundatora – Józefa von Nussdorfer i rodu von Haugwitz (dzieło Michała Ignacego Klahra), gotyckie kamienne sakramentarium i figura Pięknej Madonny na półksiężycu, trzymająca wyjątkowo długie berło i Dzieciątko. Sprawia ona niemało kłopotów badaczom, którzy w jednych źródłach podają, że powstała ok. 1560 roku, a w innych, że ok. 1480-90 r. Jej obecność spowodowała, że kościół w Żelaźnie uznawano za pielgrzymkowy.
Na podstawie „Przewodnika dla dociekliwych. Gminy Kłodzko skarby i osobliwości" M. Perzyńskiego.
.jpg)
