Projekt "Zapomniane zabytki ziemi kłodzkiej" miał na celu zorganizowanie w wiosce Starków 3-dniowego obozu wolontariackiego dla 15-osobowej grupy osób w wieku 16-19 lat wraz z opiekunem (marzec 2016 r). Jego celem było zinwentaryzowanie i udokumentowanie znajdujących się we wsi nieruchomych zbytków kultury materialnej.
Obóz poprzedzony został szeregiem działań mających na celu przygotowanie uczestników do prawidłowej realizacji zadania (warsztaty, konsultacje z konserwatorem zabytków, kwerenda źródłowa, konkurs, itp.) i nawiązaniem trwałem współpracy z władzami lokalnymi (np. wójt, sołtys).
Trwałymi efektami projektu są: karty informacyjne zabytku, folder, tablica informacyjna, widokówka, magnes, które udostępnione zostały nieodpłatnie członkom społeczności lokalnej oraz turystom. Projekt trwający w okresie V-VII 2016 r. zakończył się spotkaniem podsumowującym w Starkowie z udziałem zaproszonych gości.
Historia
Starków jest jedną z najstarszych miejscowości ziemi kłodzkiej. Wzmiankowany po raz pierwszy w 1316 r. jako villa Bertholdi – wieś Bertolda, lokowany był na prawie niemieckim zapewne w drugiej połowie XIII w. W 1338 r. źródła wymieniają po raz pierwszy miejscowy kościół parafialny pw. św. Mikołaja.
Początkowo wieś dzieliła się na trzy części: wolne sędziostwo (majątek sołtysa), rycerską (od 1342 r. należącą do rodu von Glubocz/Glaubitz) oraz kościelną (tzw. widmut parafialne). W połowie XIV w. Gluboczowie odsprzedali swoją część Starkowa arcybiskupowi praskiemu Ernestowi (Arnestus) z Pardubic oraz jego braciom: Smylonowi i Wilhelmowi. W 1350 r. ufundowali oni klasztor kanoników regularnych św. Augustyna w Kłodzku i uposażyli go m.in. wsią Starków. Darowiznę zatwierdził osobiście cesarz Karol IV.
Wieś mocno ucierpiała w czasie wojen husyckich w pierwszej połowie XV w. Starków został splądrowany, a miejscowy kościół spalono. Ostatni prepozyt Augustianów, Christoph Kirimiser, za zgodą cesarza Rudolfa II i papieża Klemensa VIII, przekazał w 1595 r. majątki klasztorne, w tym Starków, na rzecz jezuitów. Nowi właściciele wkrótce powiększyli swój starkowski majątek o zakup wolnego sędziostwa (1602 r.) z okazałym dworem (naprzeciwko kościoła), ze wszystkimi przywilejami i prawami oraz należących do niego czterech gospodarstw chłopskich.
W 1625 r. Johann Arbogast von Annenberg, dziedziczny właściciel Gorzanowa, przekazał jezuitom znajdujący się we wsi tzw. kamienny lasek. Zakonnicy wybudowali ponadto we wsi okazały folwark, który w 1622 r. został spalony przez oddziały cesarskie. Gdy w 1623 r. jezuici powrócili do hrabstwa i objęli z powrotem dawne majątki, odbudowali także spalony dwór w Starkowie. W 1701 r. wybudowali przy folwarku jeszcze 5 pokoi dla gości.
Pomyślny okres nie trwał długo, gdyż w lutym 1648 r. Starków został ponownie splądrowany przez wojska cesarskie. W tym też czasie osada została przyłączona do parafii w Starym Wielisławiu. Po kasacie zakonu jezuitów na Śląsku (1776 r.) jego majątki przeszły na własność Królewskiego Instytutu Szkolnego. W 1788 r. Starków zakupiła Franciszka - hrabianka von Schlegenberg, dziedziczka Krosnowic za 9400 talarów. Wieś obejmowała wówczas folwark, kościół z plebanią (jej pozostałości widoczne są po dziś dzień na wzgórzu przykościelnym) i katolicką szkołę. Zamieszkiwało ją 271 mieszkańców, wśród których wymieniono kilku rzemieślników: piekarza, rzeźnika, kowala, krawca i szewca.
Duże zasługi w rozwoju wsi miała również kolejna właścicielka, Johanna von Biberstein ), której zasługą było m.in. wybudowanie nowej, murowanej szkoły (naprzeciwko kościoła). Jest ona fundatorką najstarszego zabytku ruchomego w miejscowości – kamiennej Pasji z 1831 r. (na początku wsi, jadąc od strony Starej Łomnicy). Jej epitafium nagrobne znajduje się po dziś dzień w przykościelnej kaplicy. Starków obejmował wówczas (oprócz dworu z folwarkiem i niewielkim parkiem) 84 domy z 395 mieszkańcami, a także browar i gorzelnię.
Przez całe stulecia głównym zajęciem mieszkańców Starkowa było rolnictwo. Swój rolniczy charakter wieś zachował również po 1945 r. W oparciu o zachowane zabudowania folwarczne założono Państwowe Gospodarstwo Rolne. We wsi działała ponadto szkoła (do lat 60.) i inne organizacje społeczne (OSP – remiza mieściła się na miejscu dzisiejszego przystanku autobusowego w centrum wsi, Koło Gospodyń Wiejskich, świetlica). Starków bogaty jest ponadto w wiele zabytków (kościół, kapliczki i krzyże przydrożne z XIX i XX w., domy zabudowane w tzw. stylu sudeckim).
Kościół
Kościół pw. św. Mikołaja w Starkowie wymieniony został w źródłach po raz pierwszy w 1338 r., wybudowany został jednak wcześniej, zapewne na przełomie XIII/XIV w. W czasie wojen husyckich został splądrowany i spalony. Świątynię szybko odbudowano w stylu gotyckim. Z pierwotnej bryły zachowało się ośmiokątne prezbiterium z krzyżowo-żebrowym sklepieniem i przyporami oraz unikat w skali ziemi kłodzkiej - pierwotny kamienny ołtarz (nakryty dziś ołtarzem drewnianym - późniejszym).
Od początku istnienia Starków był samodzielną, lecz ubogą parafią. W 1384 r. otrzymywała zaledwie 3 grosze dziesięciny, zaś księga wizytacyjna parafii dekanatu kłodzkiego Krzysztofa Neaetiusa z 1560 r. zupełnie go pomija.
Od 1350 r. prawo patronatu (wyznaczania proboszcza) nad miejscowym kościołem przysługiwało Augustianom kłodzkim, a po rozwiązaniu zakonu w 1595 r. ich następcom – jezuitom. W 1600 r. do parafii należał jeszcze Starkówek. Od 1618 r. kościół w Starkowie został przyłączony do parafii w Starym Wielisławiu (do 1946 r.).
W 1586 r. z fundacji miejscowego sołtysa Thomasa Berzdorfera na dachu kościoła wystawiona została dzwonnica, na której zawisły 3 dzwony (do dziś przetrwał jeden). W 1692 r. (data nad wejściem) kościół został rozbudowany, zaś w 1794 r. wybudowana została nowa wieża z zegarem.
Kościół jest inkastelowany. Świątynia była wielokrotnie plądrowana (m.in. w czasie wojny 30-letniej), czym tłumaczyć należy otoczenie go w XVII lub XVIII w. (datacja figur na bramą kościelną) murem z kamieni polnych. W ścianach kościoła i otaczającym go murze pierwotnie wmurowane były epitafia nagrobne (pozostało jedno z XIX w.). W obrębie murów znajduje się cmentarz parafialny.
.jpg)
